Hendrick Hamel? Ik had nog nooit van hem gehoord, maar het is een VOC-vaarder die geschiedenis heeft geschreven. In Korea zijn nota bene drie musea en een informatiecentrum aan Hendrick Hamel gewijd en een vuurtoren en dorpen naar hem vernoemd. Ik voel me net Boudewijn Büch als ik in Hamels geboortestad Gorinchem enigszins opgewonden het charmante Hendrick Hamel Museum binnenstap.
Hamels Journael
Eerst maar even het heldenverhaal in vogelvlucht. In 1650 monstert Hendrick Hamel aan als busschieter – soldaat – op een VOC-schip naar Batavia. Al snel wordt hij gepromoveerd tot boekhouder. Op weg naar Nagasaki komt het schip in zwaar weer terecht en lijdt schipbreuk. Het onbewoond gewaande eiland waar hij met ruim dertig lotgenoten aanspoelt, blijkt bewoond. Welkom in Korea. Hier leeft Hamel dertien jaar in gevangenschap aangezien de Koreaanse koning alleen toestemming geeft om zijn land te verlaten ‘als zij konden vliegen alsof zij vogels waren’. Het wordt een wrak vissersbootje waarmee acht van hen naar Deshima vluchten, voor de kust van Japan. In opdracht van de VOC schrijft de boekhouder zijn Journael van de ongeluckige Voyage van ’t Jacht de Sperwer. Aan zijn belevenissen voegt Hamel op eigen initiatief een beschrijving toe van het land en de cultuur. Zo lees ik in zijn journaal dat op de vijftiende dag van de achtste maand het gras op de graven in Korea wordt gemaaid en dat dit na nieuwjaar de belangrijkste feestdag is. Of dat Koreanen geen bloed kunnen zien en dat als in een gevecht een Koreaan gewond raakt, de anderen niet weten hoe gauw zij het strijdtoneel moeten verlaten. En ook al is Hendrick Hamel niet de ontdekker van Korea, hij is wel de eerste die het land beschrijft en het letterlijk en figuurlijk op de wereldkaart zet. Het boek wordt meteen een bestseller en verschijnt in het Nederlands, Engels, Duits en Frans. Het is dan 1668. Einde heldenverhaal, want over de rest van zijn leven is niet veel bekend.
Hamel, de VOC en Korea
Nagenoeg op dezelfde plek waar ooit zijn geboortehuis stond, heeft de Hendrick Hamel Foundation nog niet zo lang geleden een authentiek laat-zestiende eeuws trapgevelpand gebouwd, het Hamelhuis. Precies zoals vader Hamel het gebouwd zou laten hebben, inclusief de stijlkamer en de pen-gat-verbindingen in de eiken balken zo constateer ik. Het pand is onderdeel van het grotere Hendrick Hamel Museum. Aanleiding voor zowel het huis als museum was een Koreaanse professor die de gemeente midden jaren ’90 vroeg om in het gemeentearchief onderzoek te mogen doen naar Hendrick Hamel waardoor men zich achter de oren moest krabben. Wie, zeiden ook zij, want behalve een Hamelstraat was er niets meer dat aan hem herinnerde. Daar moest verandering in komen. Lang verhaal kort: sinds een paar jaar is er nu het Hendrick Hamel Museum dat vertelt over zijn leven, de VOC en Korea.
Van pronkkamer tot maquettes en tuin
Het museum is fijn overzichtelijk met gevarieerde presentaties. In de pronkkamer val ik vooral voor de openhaard die gedragen wordt door stenen zuilen, een soort 16e-eeuwse kariatiden. Aan de muur hangen schilderijen van voor mij onbekende tijdgenoten als Jan Olis en Cornelis Bol. Van die laatste hangt een mooi klein gezicht op Gorinchem. Via een zaal over het leven aan boord van een VOC-schip met kaarten, navigatie-instrumenten en wat er zoal aan eten meeging (kaas, ham, bonen, zuur), volgt de bovenverdieping met maquettes – made in Korea – van de schipbreuk tot en met de ontsnapping. Dat is weer eens een andere manier om een verhaal te vertellen, zeker ook met de begeleidende video’s. Verder in het Hendrick Hamel Museum veel Koreaanse objecten, van een replica van een ‘turtle’ schip dat meer weg heeft van een draak maar zo genoemd wordt vanwege het schild waarmee het bovendek werd overspannen, tot het fraaie, jadegroene Celadon-aardewerk. Werp ook een blik in de Koreaanse tuin met tempel, vijver en bamboe. Ik weet zeker dat Boudewijn Büch zou hebben lopen smullen. En Hendrick Hamel? Die heeft ruim 350 jaar na zijn bestseller ook Gorinchem in Nederland weer op de kaart gezet.