Al meer dan een eeuw wordt in Twente zout gewonnen. Nog steeds. Volgens het Polygoon-journaal uit 1946 zou Twente de hele wereld minstens honderd jaar van zout kunnen voorzien. De sporen van de zoutwinning vind je terug tussen het groen van dit landelijke gebied. Hoe dan vroeg ik me af? Je komt er langs tijdens de wandeling Twekkelo Kristalbad vertelde routemaakster Truus Wijnen, dus ging ik op pad. In mijn hand haar wandelgids Wandelen in Twente, vol met leuke routes.
Kleinschalig boerenland
Midden in de zomer een wandeling starten op het lege parkeerterrein van de ijsbaan van Enschede is wat onwerkelijk. Maar binnen vijf minuten ben ik het Twentekanaal overgestoken en duikt het pad de diepte in. Ik loop meteen over een smal paadje in een polder. Aan de ene kant een meters hoge aarden wal die de stad aan het zicht onttrekt en aan de andere kant een sloot vol bloeiende planten, weiden met koeien, akkers en boerderijen. Afgewisseld met houtwallen, essen en bos. Ik ben in het buurtschap Twekkelo beland. Kleinschalig boerenland dat deels door de bewoners – de noabers – collectief is aangekocht om de natuur te behouden. Met boeren die je over de rand van hun land laten lopen. Aan alle kanten dus sympathieke gebaren.
Overal zouthuisjes
Al snel zie ik de zouthuisjes liggen. Kleine groene huisjes waarvan de daken bijna op de grond rusten alsof ze weggezakt zijn in de ondergrond. En niet eentje. Nee, ze zijn opeens overal. Alleen of in rijen. Aan de rand van het maisveld, langs het zandpad. De belofte van deze wandeling Twekkelo Kristalbad wordt dus al snel ingelost. Je kunt er niet in, maar in ieder huisje staat een boorinstallatie die water de bodem inpompt tot in de honderden meters diepe zoutlaag waardoor die oplost. Dit zoute water, pekel, wordt via leidingen naar de zoutfabriek in Hengelo gepompt. Daar laten ze het water verdampen, zodat het zout overblijft. Het zout van de Koninklijke Nederlandse Zoutindustrie was tot voor kort in handen van Akzo, maar het Nederlandse zout is nu een Franse aangelegenheid. Maar dat maakt voor de wandeling de rien uit. Die is verrassend mooi daar in de achtertuinen van Enschede en Hengelo.
Industrieel erfgoed
Vroeger stonden er geen kleine efficiënte zouthuisjes maar grote zoutboortorens in het landschap. Een stuk of 75. Daar zijn er nog een paar van over, nu industrieel erfgoed. Natuurlijk gaat deze wandeling Twekkelo Kristalbad ook langs een van die torens. Die blijkt een hele aparte vorm te hebben met onderaan links en rechts schuren die op steunberen lijken en daardoor ook zo karakteristiek dat mijn vriendin er meteen het zoutvaatje van haar Twentse oma in herkent. Als kind had ze er nooit over nagedacht maar nu is het in één keer klip-en-klaar.
Grote plassen en watervogels
Het heeft al weken nauwelijks geregend met uitzondering van de vorige dag, dus waag ik het deze wandeling Twekkelo Kristalbad zonder stiewel, het Twentse woord voor laarzen. Die waren wel aangeraden in een buurtschap dat zelfs een serie stiewelpaden heeft uitgezet. Gezien alle smalle paadjes tussen de velden en akkers door kan ik mij de noodzaak goed voorstellen. Daarbij gaat de wandeling langs veel water, van sloten, beken en kanalen tot aan een voormalig zwembad toe dat nu deel uitmaakt van een waterberging en waterzuivering en bestaat uit een aantal grote plassen, het Kristalbad. Inmiddels is het ook een natuurgebied waar het wemelt van de watervogels. Dat zie je helemaal goed vanaf een van de uitkijktorens. De zon schijnt, er bloeit van alles onderweg. Het zout is zoet deze wandeling.