Dat ik me sta te vergapen aan de architectuur van De Glazen Boerderij in Schijndel, komt allemaal door Winy Maas himself, de architect van het pand. Toeval bestaat niet, maar die ene dag een paar maanden geleden wel.

Samenwerking Winy Maas en Frank van der Salm

‘s Ochtends was ik in een museum betoverd geraakt door werk van fotograaf Frank van der Salm. Ik bekeek meteen zijn website en ontdekte dat hij in mijn geboortestad Rotterdam woont en werkt. Diezelfde dag zat ik bij een concert naast Winy Maas – een van de oprichters van architectenbureau MVRDV – die ook woont en werkt in 010. De architect van onder andere de Markthal in Rotterdam. We raakten aan de praat over Rotterdam en van het een kwam het ander. Lang verhaal kort: hij kende Frank van der Salm. Dat niet alleen. Hij had in zijn eigen geboortestad Schijndel met hem samengewerkt. Hij vertelde enthousiast over De Glazen Boerderij. En toen werd ik het ook.

Door de muren kijken

Van tevoren had ik al wel foto’s gezien, maar nu ik dan voor De Glazen Boerderij sta, is het pand nog veel indrukwekkender dan gedacht. Ik kijk naar een gebouw in de vorm van een boerderij. Dat het een boerderij is, weet ik doordat de gevel bestaat uit glazen panelen met daarop geprinte foto’s van een boerderij. Gefotografeerd tot in detail. De stofdeeltjes zitten op de staldeur. De deurbel lijk ik aan te kunnen raken. En alsof dat al niet vervreemdend genoeg is, zijn er verschillende lagen over elkaar geplaatst, zodat ik op sommige plekken ook vaag ramen door de bakstenen zie doorschemeren. Alsof de ramen van de achterkant van de boerderij door de muur zijn getrokken. Dan zijn er ook nog de scherpe doorkijkjes in de gefotografeerde ramen die suggereren dat ik door de boerderij heen kan kijken en bijvoorbeeld in de verte een paard in de stal zie staan. Er zijn ook echte doorkijkjes doordat er in de panelen onbedrukte stukken met ronde vormen en witte omlijsting zitten, waardoor ik door het transparante glas de winkels en horeca van dit bedrijfspand inkijk. En dan is er daarbovenop nog de langzaam ondergaande zon die de goudgele kerk op het plein spiegelt in de gevel. Ik weet niet of het nog te volgen is.

Een gemiddelde boerderij in Schijndel

In Museum Jan Heesterhuis even verderop vind je een film over de lange en roerige ontstaansgeschiedenis van De Glazen Boerderij. Van het eerste idee in 1982 tot de opening in 2013. Over hoe het pand een gemiddelde boerderij in Schijndel verbeeldt. Eerst zijn in totaal 103 boerderijen uit de gemeente van voor naar achter en van links naar rechts opgemeten. Ook zijn de aantallen geturfd van de deuren, ramen, muurankers, noem het. Door alles op te tellen en te delen door het totaal aantal boerderijen, rolden er gemiddelden uit.

Monnikenwerk

Frank van der Salm kreeg vervolgens de opdracht om de tien mooiste boerderijen in Schijndel minutieus te fotograferen. Zo bestaat alleen al de voordeur uit 600 foto’s. Inmiddels ben ik ook bij Frank in zijn atelier geweest en hij vertelde dat hij de daken met een hoogwerker heeft gefotografeerd om geen vervormingen te krijgen. Monnikenwerk. Het totaal aantal beelden liep in de duizenden. Daar werd een samengesteld beeld van de hele boerderij van gemaakt waar al die berekende gemiddelden in verwerkt zijn. Het resulteerde in meer dan 1000 glasplaten die samen De Glazen Boerderij verbeelden, een gemiddelde boerderij in Schijndel. Wel is alles 1,6 keer zo groot als normaal, als symbool voor de groei van het dorp tot stad. Het maakt dat ramen buitenproportioneel groot zijn, de deurklink op een gekke plek zit. Dat soort dingen.

Reflecties en kleurcontrasten

Als de zon achter de kerk is verdwenen, wordt het guur op het plein. Tijd om binnen wat te gaan drinken. Wat blijkt? Ook daar zijn de buitenmuren volgens hetzelfde stramien gefotografeerd. Dus kijk ik vanachter mijn drankje tegen hoge ramen met veel bloembakken aan. Hier geen reflecties zodat kleurcontrasten en details nog scherper zijn. En boven mij het dak alsof ik buiten ben: bemoste dakpannen en de laatste zonnestralen die het rieten dak daarboven goudgeel maken. De wereld binnenstebuiten gekeerd. ’s Nachts wordt het pand van binnenuit verlicht. Winy Maas had niets te veel gezegd, De Glazen Boerderij is een magisch gebouw.