Uren lag ik als klein meisje in bed te lezen, tot diep in de nacht. Ik verslond alles van Tonke Dragt, Jan Terlouw en vele anderen. Maar zo ver als de grondlegger van museum Meermanno ging ik niet. In 1797 schreef Willem van Westreenen van Tiellandt, veertien jaar oud, aan zijn veel oudere achterneef en boekverzamelaar Johan Meerman: ‘Ce sera pour moi toute une fortune que de devenir boek-wurm…’ (Ik droom ervan om ‘boek-wurm’ te worden.)
Middeleeuwse handschriften en incunabelen
Wat daarvan gekomen is? Museum Meermanno-Westreenianum, een Latinisering van hun achternamen. Zo staat het op de gevel. Het museum Huis van het boek, zoals het sinds kort heet, bevat de enorme collectie van beide heren: middeleeuwse handschriften en hele vroege drukken uit alle perioden van de westerse boekgeschiedenis. Een deel daarvan wordt getoond in klassieke 19e-eeuwse museumopstelling met boekenkasten en stoelen langs de muren, uitstalkasten middenin en marmeren zuilen en bustes. Er zitten schatten tussen. Zoals het kleine De Imitatione Christi uit 1427 van Thomas à Kempis dat samen met de bijbel en de Ikea-catalogus tot de meest gedrukte teksten uit de geschiedenis behoort, zo lees ik. ‘Een mystiek werkje met praktische wenken voor het dagelijks leven.’ Kan er misschien nog een herdruk komen?
Niet de inhoud maar de vorm
Als Van Westreenen in 1848 overlijdt, laat hij zijn collectie na aan de staat. Vier jaar later gaan de deuren open voor het publiek en daarmee is museum Meermanno het oudste boekenmuseum in de wereld. Sindsdien is men doorgegaan met verzamelen. Leidraad is heel verrassend niet de inhoud maar de uiterlijke vorm en dus staan lettertypes en boekomslagen centraal. Er is een kleine, leuk gepresenteerde expositie over de ontwikkeling van de vormgeving in het enige modern ingerichte zaaltje. Op de begane grond zijn wisselende tentoonstellingen. Bekijk in ieder geval het kleurrijke behang. Het hangt er al sinds het eind van de 18e eeuw en ziet er nog geweldig uit doordat het lang achter wand vullende boekenkasten was verborgen. De motieven zijn geïnspireerd op fresco’s die toen net in Pompeï ontdekt waren. Als het lekker weer is, loop dan vooral ook de tuin in en bewonder net als bij Peggy Gugenheim in Venetië alle hondengraven.
Miniatuurbibliotheek met erotica
Maar mijn favoriete zaal in het Huis van het boek is de Bibliotheca Thurkowiana Minor, een miniatuurbibliotheek met 1515 miniboekjes die een maximale hoogte hebben van 76 mm. En dat is klein. Kopieën van originele boeken met heuse tekst binnenin. De bibliotheek heeft het uiterlijk van een grote servieskast en is tegelijkertijd een soort megapoppenhuis. Net echt. Zoals het bureau met krant erop en de naar achter geschoven stoel. Wel achter glas. De boekenkasten zijn ingedeeld in rubrieken, zoals Historia Naturalis en het meer moderne Photographia. Voor de meeste boekjes heb je een loep nodig. Die liggen dan ook bij de selectie uitgestalde, geopende boeken. Summum is de geheime boekenkast met Erotica waarvoor je eerst een andere boekenwand moet wegschuiven, zodat je de scabreuze teksten uit onder andere de 16e eeuw kunt bekijken. Dat kan alleen op afspraak en onder begeleiding. Jaja. Ga die Bibliotheca Thurkowiana Minor in museum Huis van het boek bewonderen, zo zegt Reisblog Davidianum.